ସାରା ଭାରତରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ-ଥୋକେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର, ଆଉ ଥୋକେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର।ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଉଚ୍ଚବର୍ଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଲୋକସେବା ଆୟୋଗ(ୟୁପିଏସ୍‌ସି) ଏବଂ ନିମ୍ନବର୍ଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ କର୍ମଚାରୀ ଚୟନ ଆୟୋଗ(ଏସ୍‌ଏସ୍‌ସି) ବାଛନ୍ତି। ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଉଚ୍ଚବର୍ଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶା ଲୋକସେବା ଆୟୋଗ(ଓପିଏସ୍‌ସି) ଏବଂ ନିମ୍ନବର୍ଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶା କର୍ମଚାରୀ ଚୟନ ଆୟୋଗ(ଷ୍ଟାଫ୍ ସିଲେକ୍ସନ କମିଶନ୍) ଚୟନ କରିଥାନ୍ତି। ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା(ଆଇ.ଏ.ଏସ୍) ଅଧିକାରୀମାନେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନରେ କାମ କରନ୍ତି।

ତେଣୁ ଆମ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଦୁଇ କିସମର ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀ ଅଛନ୍ତି। ଉଚ୍ଚବର୍ଗର ପ୍ରଶାସକଗଣ ହେଲେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା(ଆଇ.ଏ.ଏସ୍) ଅଧିକାରୀ, ନିମ୍ନବର୍ଗର ପ୍ରଶାସକଗଣ ହେଲେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା(ଓ.ଏ.ଏସ୍) ଅଧିକାରୀ। ଉଭୟ ଚାକିରି ଚୟନ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ହେଉଛି ସ୍ନାତକ। ଉଭୟ ଚାକିରି ସକାଶେ ପ୍ରଥମେ ବଛାବଛି ପରୀକ୍ଷା, ତାପରେ ଲିଖିତ ଓ ମୌଖିକ ପରୀକ୍ଷା ହୁଏ। ଆଇ.ଏ.ଏସ୍ ପରୀକ୍ଷାର ଢାଞ୍ଚା ଏବେ ବଦଳି, ବଛାବଛି ପରୀକ୍ଷାରେ ତାର୍କିକ ଦକ୍ଷତା(Aptitude) ପରୀକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି। ସେହି ଅନୁସାରେ ଓ.ଏ.ଏସ୍ ପରୀକ୍ଷାର ଢାଞ୍ଚା ମଧ୍ୟ ବଦଳିବାକୁ ଯାଉଛି।

ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଉଭୟ ଆଇଏଏସ୍ ଏବଂ ଓଏଏସ୍ ପରୀକ୍ଷା ଦେଇପାରିବ। ଏହା ଏକ ଅଭିନନ୍ଦନୀୟ ପଦକ୍ଷେପ। ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟରେ ଏହି ଢାଞ୍ଚା ଅନେକ ଦିନରୁ ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇସାରିଛି। ମାତ୍ର ଓଡ଼ିଶାରେ ଡେରିରେ ହେଲା-ତାହା ପୁଣି ବିକୃତ ଭାବରେ। ଆଇଏଏସ୍ ଏବଂ ଆମ ଓଏଏସ୍ ପରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଫରକ ହେଲା- ଆଇଏସ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ କେବଳ ଇଂରାଜୀକୁ ଛାଡ଼ି ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟରେ ଯେକୌଣସି ଅନୁସୂଚିତ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଭଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେଇପାରିବ। ଅର୍ଥାତ ନିଜର ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ହିନ୍ଦୀ, ବଙ୍ଗଳା, ଓଡ଼ିଆ, ତେଲଗୁ, ତାମିଲ, ଇଂରାଜୀ, ମରାଠି ଆଦି ଯେକୌଣସି ଭଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେଇପାରିବ। ତେଣୁ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇଏଏସ୍ ତଥା ଏସ୍‌ଏସ୍‌ସି ପରୀକ୍ଷା ଦେଊଛନ୍ତି-ସେସବୁ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଶାସନିକ ସେବାଠାରୁ କିରାଣି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁ ପରୀକ୍ଷାରେ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେଉଛନ୍ତି। ମାତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର ରାଜ୍ୟ, ଯେଉଁଠି ଓଏଏସ୍ ଠାରୁ କିରାଣି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ଚୟନ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମରେ ହୁଏ।

ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେବାର ସୁଯୋଗ ଏଠାରେ ନାହିଁ। ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ଆଇଏଏସ୍ ପରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟ କେବଳ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମରେ ହେଉଥିଲା। ସେତେବେଳେ ଓଡ଼ିଆ ପିଲାଏ ଆନୁପାତିକ ସଫଳତା ମଧ୍ୟ ପାଉଥିଲେ। ଏପରିକି ଅଶୀ ଦଶକରେ ବର୍ଷକୁ ୧୫/୨୦ ଜଣ ପ୍ରାର୍ଥୀ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଥିଲେ। ଏହି ସଫଳତା ସର୍ବଭାରତୀୟ ହାର ତୁଳନାରେ ଭଲ ଥିଲା। ଯେବେଠାରୁ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଭଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇଏଏସ୍ ପରୀକ୍ଷା କରାଗଲା, ସେହି ଦିନଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ସଫଳତା ନିମ୍ନଗାମୀ ହେଲା। ଏବେ ଓଡ଼ିଶାର ସଫଳତା ଏକ ଅଙ୍କରେ ସୀମିତ ରହୁଛି। ବର୍ଷେ ବର୍ଷେ ଜଣେ ଦୁଇଜଣ ପାଉଛନ୍ତି। ୨୦୦୬ ମସିହାରୁ ଷ୍ଟାଫ୍ ସିଲେକ୍ସନ କମିଶନ୍ ଜରିଆରେ ସବୁ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ଯୋଗାଣ ସଂସ୍ଥାରେ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି। ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେଉଥିବା ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ପିଲାଏ ଏଣିକି ବାଜିମାତ୍ କରିବେ- ଓଡ଼ିଆ ପିଲାଏ ଭକୁଆ ହୋଇ ରହିବେ।

ଏବେ ବିଚାରିବାର ବେଳ ଆସିଛି। ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଏହି ଯେ, ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ କେବଳ ଇଂରାଜୀରେ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ପାଇଁ ପରୀକ୍ଷା ଦେଉଛନ୍ତି; ମାତ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ୯୦ ଶତାଂଶ ପିଲା ନିଜ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପରୀକ୍ଷା ଦେଊଛନ୍ତି ଏବଂ ସଫଳ ହେଉଛନ୍ତି। ଓଡ଼ିଆ ପିଲାଏ ଲେଖନ୍ତି ଇଂରାଜୀରେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଖାତା ଦେଖନ୍ତି ଅଣଓଡ଼ିଆମାନେ। ଯେଉଁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଛି, ତା’ ଖାତା ସେହି ଭାଷାଭାଷୀ ପରୀକ୍ଷକ ଦେଖନ୍ତି। ଏପରିକି ଆଇଏଏସ୍ ସାକ୍ଷାତକାର ପରୀକ୍ଷାରେ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଭାଷା ମାଧ୍ୟମ ପିଲାଙ୍କୁ ସେହି ଭାଷାଭାଷୀ ବିଶାରଦଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଗଠିତ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରବୋର୍ଡ ପରୀକ୍ଷା କରନ୍ତି। ଓଡ଼ିଆ ପିଲାଙ୍କ ସକାଶେ ଓଡ଼ିଆ ବିଶାରଦଙ୍କ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବୋର୍ଡ ମଧ୍ୟ ଥଏ; ମାତ୍ର କେହି ଓଡ଼ିଆ ପିଲା ଓଡ଼ିଆରେ ଇଣ୍ଟର୍‌ଭ୍ୟୁ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାର୍ଥୀ ଅଣଓଡ଼ିଆଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରି ପାରିବ କି?

ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତର କଥା ଏହି ଯେ, ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇଏଏସ୍ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ପାଇଁ ପରୀକ୍ଷା ତଥା ସାକ୍ଷାତକାର ଦେଇହେବ-ଏକଥା ଆମର ବଡ଼ବଡ଼ିଆ ବୃନ୍ଦ ପ୍ରାୟତଃ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ। ଯଦି ଜାଣିଥା’ନ୍ତେ, ତେବେ ଆଇଏଏସ୍ ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ଦେବାର ସୁଯୋଗ ଥିବାବେଳେ-ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟର ସାମାନ୍ୟ କିରାଣି ଚାକିରି ପାଇଁ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମର ବାଧ୍ୟବାଧକତାକୁ ସ୍ବାଭିମାନୀ ଓଡ଼ିଆ କ’ଣ ବରଦାସ୍ତ କରନ୍ତେ? ବରିଷ୍ଠ ପଦାଧିକାରୀ ତଥା ଲୋକପ୍ରତିନିଧିଗଣ ଏବେ ଏବେ ଜାଣୁଛନ୍ତି ଓ ଓଏଏସ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମର ସୁଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରୁଛନ୍ତି।

ଏବେ ଆଉ ଏକ କଥା ମନକୁ ଆସୁଛି। ଆମ ସ୍କୁଲ୍କ୍ କଲେଜରେ ଏବର ଓଡ଼ିଆ ପଢ଼ାପଢ଼ିର ଅବସ୍ଥା ଯାହା, ଆମର ଓଡ଼ିଆ ପିଲାଏ ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ଠିକ୍ ଠିକ୍ ଲେଖି ପାରିବେ ତ? ଯେଉଁ ପ୍ରଦେଶରେ ପ୍ରାଦେଶିକ ପରୀକ୍ଷା ଗୁଡ଼ିକ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମରେ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରଦେଶର ପିଲା ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖିବାକୁ କାହିଁକି ମନ ବଳେଇବ?

ସାଧୁ ସାବଧାନ୍! ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ନାତିଟୋକାର ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧାର ହୋଇ ଆସିଲାଣି- ସେ ପ୍ରଶ୍ନ ପୁଚ୍ଛିବା ଆରମ୍ଭ କଲାଣି। ହେ! ବଡ଼ବଡ଼ିଆ ଓଡ଼ିଆ! ଆମକୁ ଏମିତି ନିକମା କଲ କାହିଁକି? ଏମିତି ଅଣଓଡ଼ିଆମି ଆଉ କେତେଦିନ? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଖୋଜିବା ଚାଲନ୍ତୁ। ଖାଲି କାରଣ ଜାଣି କି’ ଲାଭ-ନିରାକରଣ ଖୋଜିବା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ।

ସମସ୍ୟା ସମାଧାନର ଏକମାତ୍ର ପନ୍ଥା- ଓଡ଼ିଆ ଭଷାକୁ ଜୀବିକା ସହିତ ଯୋଡ଼ିବା। ଏ କଥା ଗୁଞ୍ଜରିତ ହେଲାଣି । ଓଡ଼ିଶାର ସମସ୍ତ ଚାକିରି ପାଇଁ ବଛାବଛି ପରୀକ୍ଷା ଇଂରାଜୀ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆରେ ହେଉ। ପରୀକ୍ଷାରେ ଓଡ଼ିଆ ମାଧ୍ୟମ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କ ଅର୍ଜିତ ନମ୍ବରର କୋଡ଼ିଏ ପ୍ରତିଶତ ଅଧିକ ଅନୁକମ୍ପା ଭିତ୍ତିରେ ଦିଆଯାଇ ଯୋଗ୍ୟତା ତାଲିକା ଗୃହୀତ ହେଉ। ଦେଖିବେ, ଅଳ୍ପ ଦିନରେ ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଓଡ଼ିଆ ବାସ୍ନା ମହମହ ମହକିବ। ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ପିଲାଙ୍କପରି ଆମ ପିଲା ମଧ୍ୟ ମାତୃଭଷା ମାଧ୍ୟମରେ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ପାଇଁ ପରୀକ୍ଷାରେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେବେ।

କଥାଟା ଏତେ ସହଜ ନୁହେଁ–ଅସାଧ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ। ସବୁ ଠିକ୍‌ ଠିକ୍‌ ଚାଲୁ– ରାଜନୈତିକ ଇଛାଶକ୍ତିର ଜୟ ହେଉ।